به گزارش خبرنگار شبکه اطّلاع‌رسانی «رهیاب»؛ چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های دیرینه ایرانی است که قدمتی چند هزار ساله دارد و در سراسر کشور با آداب و رسوم ویژه‌ای برگزار می‌شود. این جشن، که شب آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌شود، نمادی از بدرقه سال کهنه و استقبال از سال نو است.

مردم خوزستان نیز همچون دیگر ایرانیان، در گذشته این جشن را با رسوم خاصی برگزار می‌کردند که متأسفانه بسیاری از آن‌ها امروزه به فراموشی سپرده شده و جای خود را به رفتارهای پرخطر و آسیب‌زا داده‌اند.

چهارشنبه‌سوری در گذشته؛ آیین‌های کهن خوزستان

در گذشته، مردم خوزستان هنگام غروب چهارشنبه آخر سال، به صحرا یا دشت می‌رفتند، بوته‌های خشک را جمع‌آوری کرده و آتش می‌افروختند. این آتش‌افروزی نمادی از پاکی و دفع بلا بود. هنگام پریدن از روی آتش، عباراتی همچون: «غم برو شادی بیا - محنت برو روزی بیا» را زمزمه می‌کردند و بدین‌وسیله باور داشتند که غم‌ها و مشکلات سال گذشته را پشت سر گذاشته و به استقبال شادی و برکت می‌روند. این رسم، که یکی از مهم‌ترین بخش‌های چهارشنبه‌سوری در خوزستان بود، تا چند دهه گذشته در بسیاری از شهرها و روستاهای استان اجرا می‌شد.

 قاشق‌زنی؛ نمادی از همبستگی و بخشش

یکی از رسوم دیرینه چهارشنبه‌سوری در اهواز و برخی دیگر از شهرهای خوزستان، قاشق‌زنی بود. در این مراسم، کودکان و نوجوانان لباس‌های مبدل می‌پوشیدند، چهره خود را می‌پوشاندند و با کاسه و قاشق به در خانه‌ها می‌رفتند. با زدن قاشق‌ها به کاسه‌ها، صاحب‌خانه‌ها را متوجه حضورشان می‌کردند و در مقابل، آجیل، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول دریافت می‌کردند.

این رسم، علاوه بر جنبه‌های شادی‌آفرین، نشانه‌ای از همدلی، برکت و بخشش بود و باعث افزایش تعاملات اجتماعی میان همسایگان و اقوام می‌شد.

آیین‌های ویژه در مناطق مختلف خوزستان

چهارشنبه‌سوری در هر منطقه از خوزستان، با آداب خاصی همراه بود:

رسم بختیاری‌ها «تش پرک»: در میان عشایر و لرهای بختیاری خوزستان، رسم «تش پرک» «به معنای پریدن از آتش» بسیار محبوب بود. علاوه بر پریدن از آتش، در برخی روستاهای بختیاری‌نشین، خانواده‌ها در این شب آش محلی می‌پختند و بین همسایگان و نیازمندان توزیع می‌کردند.

آیین‌های بهبهان: در بهبهان، زنان و دختران در شب چهارشنبه‌سوری برای دعا و نیایش به اماکن مقدس می‌رفتند و نماز حاجت می‌خواندند. مردم این شهر نیز قبل از غروب، بوته‌های خشک را جمع‌آوری کرده و در حیاط یا گذرگاه‌های عمومی آتش می‌زدند. معمولاً سه یا هفت کپه آتش روشن می‌شد و هر فرد سه بار از روی آن می‌پرید.

موسیقی و شعرخوانی: در برخی مناطق خوزستان، چهارشنبه‌سوری با اجرای موسیقی محلی، دف‌نوازی و خواندن اشعار فولکلور همراه بود که این مراسم‌ها شور و نشاط بیشتری به جشن می‌بخشید.

چهارشنبه‌سوری امروز؛ تغییرات و چالش‌ها

۱. کم‌رنگ شدن آیین‌های سنتی

متأسفانه، با گذشت زمان، بسیاری از این سنت‌های زیبا و آیینی به فراموشی سپرده شده‌اند و جای خود را به رفتارهای جدیدی داده‌اند که با روح اصلی جشن چهارشنبه‌سوری تفاوت زیادی دارند. دیگر خبری از قاشق‌زنی، پخت آش و برگزاری مراسم‌های خانوادگی نیست و به جای آن، استفاده از مواد محترقه، ترقه و انفجارهای مهیب رواج یافته است.

۲. افزایش خطرات و آسیب‌های جانی

چهارشنبه‌سوری که روزگاری نمادی از شادی و اتحاد بود، در سال‌های اخیر به یکی از پرخطرترین شب‌های سال تبدیل شده است. بسیاری از نوجوانان و جوانان با خرید و استفاده از مواد محترقه خطرناک، آرامش شهروندان را مختل کرده و حتی جان خود و دیگران را به خطر می‌اندازند. انفجارهای مهیب، آتش‌سوزی، سوختگی، قطع عضو و حتی مرگ، از جمله پیامدهای تلخ این تغییر رفتار است.

۳. آلودگی صوتی و خسارات مالی

استفاده از ترقه و مواد منفجره نه‌تنها باعث ایجاد آلودگی صوتی شدید می‌شود، بلکه خسارات زیادی به اموال عمومی و خصوصی وارد می‌کند. دیوارها، خودروها و حتی درختان و فضاهای سبز در این شب آسیب می‌بینند و هزینه‌های سنگینی به شهر و مردم تحمیل می‌شود.

برای بازگرداندن اصالت چهارشنبه‌سوری و کاهش خطرات، باید راهکارهایی عملی و فرهنگ‌سازی جدی انجام شود:

 احیای آیین‌های سنتی: با تشویق خانواده‌ها و مدارس به برگزاری مراسم‌های سنتی مانند قاشق‌زنی، پخت غذاهای محلی و برگزاری جشن‌های خانوادگی، می‌توان این شب را به جشن واقعی نوروزی تبدیل کرد.

 ایجاد جایگزین‌های ایمن: برگزاری نورافشانی‌های رسمی، اجرای موسیقی محلی و جشن‌های شهری می‌تواند جایگزین مواد محترقه خطرناک شود.

افزایش آگاهی و آموزش: رسانه‌ها، مدارس و خانواده‌ها باید درباره خطرات مواد محترقه و اهمیت حفظ سنت‌های اصیل اطلاع‌رسانی کنند.

 نظارت بر فروش مواد محترقه: کنترل و ممنوعیت فروش مواد محترقه خطرناک و برخورد قانونی با فروشندگان، می‌تواند نقش مهمی در کاهش آسیب‌ها داشته باشد.

انتهای خبر/