به گزارش«رهیاب»؛ صنایع دستی ایران در زمره با ارزش‌ترین هنرهای کاربردی جامعه مطرح شده لذا صنایع‌دستی نه تنها ازجنبه‌های فرهنگی بلکه ازجهات اقتصادی نیز احترام و توجه جهانیان را به خود جلب کرده است باتوجه به اینکه استان خوزستان درصنعت صنایع دستی ایران ازاهمیت و ظرفیت بالایی درتولید اینگونه محصولات برخوردار بوده است.

بنابراین  در ادامه به بررسی تنوع صنایع‌دستی خوزستان در جهت دستیابی به شناخت ظرفیت‌های استان در ابعاد اقتصادی، در سه بخش تولید ملی، اشتغال‌زایی و صادرات و نقش مهم آن در رونق اقتصاد مقاومتی و فرایند ملی  خواهیم پرداخت تا شاید مسئولان کشور دراتخاذ تصمیمات مناسب و کارا با درنظرگرفتن جایگاه صنایع دستی و اهمیت آن در کشور وبویژه در حیطه درآمدزایی از حوزه صنایع‌دستی، فارغ از فروش نفت، توجه کنند.

استان خوزستان و صنایع‌دستی کم نظیر و دارای قدمت آن ظرفیت مغفول مانده ایست که گویی ،نهادهای مربوطه اراده‌ای جهت بالفعل کردن این ظرفیت‌ها ندارد.

بنظر می‌رسد سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اهتمام لازم را جهت توسعه نقش صنایع‌دستی در کمک به اقتصاد کشور را ندارد لذا هر کدام از این عناوین داده شده به این سازمان مانند «گردشگری» یا «صنایع‌دستی» به تنهایی می‌توانند اقتصاد کشور را دگرگون کنند اما این سازمان به تنهایی قدرت این تحول را ندارد و تنها باری از وظایف را به دوش می‌کشد.

هنرمندان فعال در عرصه صنایع‌دستی برای تبدیل هنر خود به صنعت نیازمند تسهیلات، وام و امکانات و همراه کردن شرایط اقتصادی کشور هستند که سازمان میراث فرهنگی با تاکنون نتوانسته آن‌گونه که باید از پس حمایت هنرمندان برآید، یکی از مشکلات صنایع دستی خوزستان و دیگر شهرها نداشتن بازار پویا و امکان صادرات است لذا تا زیرساخت‌ها ایجاد و اصلاح نشود نمی‌توان به درآمدزایی از این طریق امید داشت.

در ادامه به معرفی صنایع‌دستی خوزستان با توجه به پیشینه تاریخی‌ آن در مهد تمدن‌وفرهنگ ایلامیان،که پیوسته بستر مناسبی جهت رشدوشکوفایی هنر و صنایع‌دستی در زمینه‌های مختلف به شمار آمده؛خواهیم پرداخت.

همچنین یکی دیگر از ظرفیتهای خوزستان، تعدد و تکثر قومی و فرهنگی مردم خوزستان «بختیاری‌های ساکن شمال و شرق خوزستان، اعراب ساکن در جنوب و غرب استان و ساکنان بخش‌های مرکزی که عمدتا شهرهای اهواز، دزفول، شوش و شوشتر را شامل می‌شود» موجب شده تا صنایع دستی درخوزستان از تنوع چشمگیری برخوردار شود.

وجود عشایر کوچ رو که خود حافظ هنرها و صنایع دستی خاص هستند موجب تنوع رشته‌ها و نیز ترویج صنایع دستی به دیگر مناطق شده است، از عمده‌ترین صنایع‌دستی رایج در استان می‌توان به طور مختصر به موارد زیر اشاره کرد:

کپوبافی یکی از شاخص ترین صنایع دستی خوزستان

کپوبافی یکی از صنایع‌دستی بومی و خاص استان محصولاتی به نام کپو می‌باشد که با پیچش ساقه‌های مرکزی و جوان نخل به دور ساقه‌های کرتک شکل می‌گیرد و با نقش اندازی کامواهای الوان، زیبایی آن چند برابر می‌شود.نخل یا همان درخت خرما به همراه نی از پوشش های گیاهی و غالب استان خوزستان به شمار می روند و به همین دلیل از برگ‌های این درختان و گیاهان صنایع‌دستی مختلفی تولید می‌شود که ریشه آنها به هزاران سال قبل برمی‌گردد. کپوبافی شباهت زیادی به حصیربافی دارد، تفاوت عمده کپوبافی و حصیربافی در این است که در کپوبافی برای جلوگیری از سادگی کار، از رشته‌های نخ‌های رنگی جهت تزیین استفاده می‌شود اما جهت تزیین کپوها گاهی از منگوله‌ها استفاده می‌شود.

مرکز بافت کپو، دهستان «شهیون» واقع در شهرستان دزفول بوده و معمولا به شکل سبدهای دردار و بدون در به صورت سینی در اندازه‌های مختلف رنگی و ساده بافته می‌شود. 

حصیربافی

حصیربافی از قدیمی‌ترین  و کهن‌ترین صنایع دستی استان خوزستان است که بسیار پررونق بوده به طوری که فراورده‌های آن در همه نقاط ایران عرضه می‌شود، امروز در نقاط مختلف خوزستان هرجا که دسترسی به برگ نخل ، نی و ترکه امکان‌پذیر باشد می‌توان حصیربافی را دید، شهرهای آبادان، خرمشهر، شاد گان و دشت‌آزاد گان از مراکز عمد ه تولید این محصول هستند.

قالی‌بافی در استان خوزستان

استان خوزستان یکی از مهدهای تمدن بشر به شمار می رود و قالی‌بافی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی این استان به شناخته می‌شود. قالی‌های این استان معمولا با نقوش ایلیاتی و ذهنی بافته می‌شوند. قالی خوزستان با پشم‌های مرغوب منطقه و رنگرزی سنتی بافته می‌شود و ابعاد آن معمولا کوچک پارچه تا متوسط هستند.

قالی محلی نوعی قالی با کیفیت بالا و نقوش بسیار متنوع در شمال استان توسط زنان و دختران بختیاری بدون بکارگیری نقشه از پیش طراحی شده و فقط با تکیه بر ذهن خلاق آنان تولید می‌شود.نقوش این قالی‌ها بسیار متنوع و چشم نواز است و اکثر نقوش از طبیعت و محیط اطراف زند گی آنان مانند گل، کاسه، ماهی، پروانه، شانه و … تشکیل می‌شود، شهرهای مسجد سلیمان، اند یمشک و ایذه از مراکز تولید این محصول است. 

همچنین یکی از بخش‌های شهرستان رامهرمز از مناطق عمده تولید گلیم در استان را تامین است، که اکثر بافندگان آن ترک زبان و از عشایر قشقایی هستند.

احرامی بافی خوزستان

احرامی نوعی زیرانداز محسوب می‌شود که در قدیم به عنوان سجاده نماز و در ابعاد ۹۰ در ۷۰ سانتی متر تولید می شده اما اکنون در ابعاد مختلف بافته می‌شود و گاه بافت آن تا طول سه متر به عنوان کناره یا روژله ای هم سفارش داده می‌شود.

به طور کلی بافت احرامی در خوزستان از سابقه دیرینه ای برخوردار بوده و بر روی دارهای سنتی دووردی تولید می شود. مواد اولیه آن را نخ پنبه و پشم تشکیل می د هد و مراکز بافت احرامی در شهرستانهای شوشتر، دزفول و بهبهان است.

گیوه‌بافی یکی از قدیمی‌ترین صنایع‌دستی استان خوزستان

گیوه، پاپوشی است بسیار سبک و راحت که تولید آن در شهرستان‌های دزفول، بهبهان و شوشتر رواج داشته و مواد اولیه آن چرم، پنبه و نخ تابیده و پارچه نازک نخی، کتیرا، پوست دباغی شده، موی بز و چسب است که با ابزار سندان چوبی، مشته، درفش، چسنی، دواگیر، چاقو، پراز و… تولید می‌شود.

نساجی‌سنتی در استان خوزستان بویژه در شهرهای شوشتر و دزفول از قدمت بسیار بالایی برخوردار بوده تا آنجا که قزبافی «ابریشم بافی» در شهرستان شوشتر به گذشته‌های بسیار دور باز می‌گردد.  گفته شده در سال‌های دور پارچه پوشش خانه کعبه از دیبای شوشتر به صورت دووردی و چهاروردی بافته شده بود. از عمده محصولات این رشته جاجیم، زیلو، موج، ملحفه و انواع منسوجات است.

عبابافی

همچنین بافت عبا در شهرستان بهبهان و از قدمت بالایی در این زمینه برخوردار است. معروفیت عبای بهبهان مدیون کیفیت بالا در بافت و مواد اولیه آن است، عبا در بهبهان از پشم شتر و نیز از پشم نژاد خاصی از گوسفند عربی بافته می‌شود و به‌ جز بازارهای داخلی به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز صادر می‌شود.

تولیدات عشایری نیز وریس بافی «کارتی»، خورجین، چوقا، حور، توبره، جل مهده و … از انواع بافته‌های عشایر است.

این بافته‌ها که بیش از ۱۰ نوع محصول را شامل می‌شود عمدتا توسط عشایر بختیاری در شمال خوزستان در دامنه‌های جبال زاگرس تولید می‌شود و تمامی مراحل پشم‌چینی، پشم‌ریسی، رنگرزی تا مرحله بافت آنها توسط خود عشایر صورت می‌گیرد.

خراطی

صنعت خراطی خوزستان نیز از قدمت زیادی برخوردار است و تولیدات آن در بازار قدیم دزفول کاملا رایج است، محصولات زیبایی از قبیل مبلمان، جالباسی، قلیان، گهواره، سبدهای نگهداری مجلات و روزنامه، میل زورخانه، جاکفشی، ظروف مختلف و قطعات ظریف هنری از عمده تولیدات این هنر-صنعت محسوب می‌شود، مواد اولیه این رشته انواع چوب است.

دیگر صنایع دستی استان خوزستان

قدمت محرق کاری در این استان زیاد نیست و رشته‌ای محسوب می‌شود که فراوانی مواد اولیه آن در استان، منجر به گسترش این هنر شده است،  تا آنجا که امروز در اکثر در مراکز آموزش صنایع دستی استان به علاقه‌مندان آموزش داده می‌شود. محرق‌کاری شباهت زیادی به معرق چوب دارد با این تفاوت که تابلوهای محرق، ساده‌ و سریع‌تر از تابلوهای معرق ساخته می‌شوند. مواد اولیه این هنر، ساقه‌جو و گندم است که با تکنیکی بسیار ساده بر روی زمینه پارچه‌ای یا سطوح صاف چسبانده می‌شود.

ورشوسازی دزفول که از نظر اهمیت، دومین رتبه کشور را داراست با ظروف بسیار متنوع و کاربردی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، سماور، قلیان، پارچ و لیوان، گلاب پاش، تنگ و قدح، آفتابه و لگن از متداول‌ترین تولیدات این رشته به شمار می‌آید.

میناکاری روی طلا از هنرهای خاص خوزستان است که توسط صابئین مندایی«پیروان حضرت یحیی «ع»  در استان انجام می‌شود.تعدادی از هنرمندان این رشته در استان آوازه جهانی دارند و آثارشان منحصر به فرد است.آنان با ظرافت خاصی نقش‌های نخل و قایق روان بر روی کارون و کاروان‌های شتر را بر روی مینای ریخته شده بر قطعات طلا درآورده و دستبند، حمایل، گرد نبند، سینه‌ریز، گوشواره و انگشتر به یادگار می‌نگارند.

در پایان باید اشاره کرد وجود این صنایع دستی متنوع و زیبا، از مهمترین مولفه‌های اقتصاد گردشگری خوزستان است که ما را با فرهنگ غنی و دارای قدمت این سرزمین و هنر دستان مردمان خوزستان آشنا می‌کند؛ لذا متولیان امر در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری  کشور می‌توانند با بهره گیری از این ظرفیت موجود در خوزستان گامی بزرگ در راستای رونق اشتغال و توسعه اقتصاد کشور بر دارند.

پایان پیام/